نوشتۀ روبرت صافاریان
کتاب کینو-آگورا: «زندگی مؤلف» دربارۀ چیست؟ یا: چطور نگرۀ مؤلف از توجه به مؤلف غافل ماند.
«برای به حداکثر رساندن امکان فهمیدن یک فیلم، باید تا آنجا که می‌توانیم از راه مطالعۀ تاریخچۀ تولید آن، و زندگی و نیات مؤلفان آن، دانش‌مان را دربارۀ شرایط تألیف آن در دنیای واقعی افزایش دهیم. …»
سارا کوزلوف، «زندگی مؤلف»، ص ۶۹
این جمله شاید ساده‌ترین بیان نیت نویسندۀ کتاب «زندگی مؤلف» باشد. اما آیا این موضوع بدیهی نیست؟ سارا کوزلوف در کتابش شرح می‌دهد که بی‌توجهی به همین موضوع ظاهراً ساده، سنتی دیرینه در نقد فیلم و ادبیات دارد و در جاهایی به شدت به درک درست فیلم‌ها و فیلمسازان لطمه زده است.
دربارۀ نظریۀ «مرگ مولف» رولان بارت شنیده‌اید. نظریه‌ای که می‌گوید اصل متن اثر است و متن بازتاب ایدئولوژی و گفتمان فرهنگی روز است و نه نیات مولف. در پی چنین نظریه‌های افراطی و یک‌جانبه‌ای، توجه یک جانبه به متن اثر و بی‌توجهی به زندگی و نیات مولف به دیدگاه غالب نقد سینمایی بدل شد، تا آنجا که صحبت دربارۀ نیت مؤلف گناهی نابخشودنی تلقی شد. جالب است که نگرۀ مؤلف در نقد فیلم هم که به نظر می‌آمد باید موجب توجه جدی‌تر به.شخصیت فیلمساز باشد، در جهت مخالف حرکت کرد؛ ملاک اصلی منتقدان پیرو نظریۀ مؤلف توجه به متن فیلم‌ها و میزانسن بود. آن‌ها می‌خواستند ویژگی‌های شخصیت کارگردان‌ها را از روی میزانسن فیلم‌هایش دریابند. کار به جایی رسید که گفته شد بین مثلاً «هاوارد هاوکس» و «هاوکس»ی که می‌شود از فیلم‌هایش استخراج کرد، تمایز قائل شد.
سارا کوزلوف به قصد مقابله با چنین توجه یک‌جانبه‌ای به متن اثر و یادآوری اهمیت شرایط بیرونی.مثل زندگی کارگردان در زمان ساخت فیلم و شرایط تولید فیلم به طور کلی، کتاب «زندگی مؤلف» را نوشته است. او طی این کتاب کوچک، با ذکر مثال‌های فراوان و با ارجاع به نظریات نظریه‌پردازان.گوناگون سینما، در پی اثبات ایدۀ اصلی خود برآمده است.
*****
سایر کتاب‌های مجموعۀ کینو_آگورا، به سرپرستی مازیار اسلامی، که به‌مرور منتشر خواهند شد، از این قرار است:
کینو_آگورا: زنده و مرده: جسم انسان در مقام شیئی سینمایی/ ترجمۀ صالح نجفی
کینو_آگورا: چرخش سینماتیک/ ترجمۀ رامتین شهبازی
کینو_آگورا: سینه‌فیلیای جدید/ ترجمۀ نوید پورمحمدرضا
کینو_آگورا: میزانس/ ترجمۀ حسام‌الدین موسوی
کینو_آگورا: مونتاژ/ ترجمۀ مهدیس محمدی
کینو_آگورا: دکوپاژ/ ترجمۀ قاسم مومنی
مجموعۀ کینو_آگورا کوششی بدیع است برای تدقیق مفاهیم و اصطلاحات مهم مطالعات سینمایی. عنوان مجموعه ارجاع یا شاید هم ادای دینی است به اصطلاحِ «کینو_پراودا» ژیگا ورتوف، یا همان «سینما_حقیقت» که به‌زعم ورتوف به قدرت پدیدارشناختی، مادی و مشاهده‌گرانۀ دوربین سینماتوگرافی اشاره داشت. در اینجا اما «کینو» به «آگورا» می‌پیوندد، واژه‌ای برگرفته از یونان باستان، به‌معنای «مکان گردهم‌آیی»، همان مکان مشهوری که تفکر در آنجا متولد شد، در کنار دیگر کنش‌های زندگی روزمره ازجمله ورزش، خرید و سرگرمی. از این‌رو مجموعۀ کینو_آگورا بر سویۀ تفکربرانگیز سینما انگشت می‌گذارد.
مجموعۀ کینو_آگورا کم‌گوی اما عمیق، متواضع اما شخصی و ساده اما بحث‌برانگیز است و در کنه خویش، هم به جست‌وجوی حقیقت ورتوف وفادار است و هم به خصلت جمعیِ تفکر سقراط.
