چرا همیشه همان اشتباهات را تکرار می‌کنیم؟: جستاری روانکاوانه در باب ناخودآگاه و تکرار

خوان ‌ـ ‌داوید نازیو، روانکاو آرژانتینی و از شاگردان ژاک لاکان، در کتاب کوتاه چرا همیشه همان اشتباهات را تکرار می‌کنیم؟ از «تکرار و ناخودآگاه» سخن می‌گوید، هم از تکرار سالم که به ما اجازه می‌دهد گذشته‌مان را حفظ کنیم و به هویت خویش استحکام بخشیم، و هم از تکرار بیمارگونه، زخمی گشوده که مداوا نمی‌یابد و با گذر ماه‌ها و سال‌ها ــ از کودکی تا بزرگسالی ــ عمیق‌تر می‌شود، به‌سان نقطه‌ای عفونت‌گرفته که کل شخص را آلوده می‌کند. بنابراین، از طرفی، «من تکرار می‌کنم، پس هستم». و از طرف دیگر، «من آنم که در آگاهی پس‌اش می‌زنم، اما در عمل تکرارش می‌کنم». نویسنده در آمیزه‌ای جالب از نظریات فرهیخته و مثال‌های عامیانه می‌کوشد به این پرسش‌های ساده اما بسیار مهم پاسخ گوید که در اعمال و رفتار تکراری ما چه چیز تکرار می‌شود؟ چرا تکرار می‌شود؟ و چگونه تکرار می‌شود؟

خوان _ داوید نازیو می‌نویسد: در این کتاب می‌کوشم به شما نشان دهم که چگونه تجربۀ روانکاوانه‌ام مرا به این نتیجه‌گیری رسانده است که ناخودآگاه تکرار است. معمولاً می‌گوییم که ناخودآگاه خودش را از راه تپق‌ها، لغزش‌ها و رؤیاها جلوه‌گر می‌سازد. این درست است. اما ناخودآگاه برای ما بسی حیاتی‌تر و عمیق‌تر است. ناخودآگاه چیست؟ بدون انکار این نکته که ناخودآگاه ساختاری همچون زبان دارد، ترجیحاً آن را در اینجا رانه، نیرویی رانشی، در نظر می‌گیرم. ناخودآگاه آن نیروی بی‌چون‌وچرایی است که ما را به انتخاب زن یا مردی وامی‌دارد که زندگی‌مان را با او قسمت می‌کنیم. برخلاف باور عام، انتخاب محبوب بیش از آنکه تصمیمی عقلانی باشد نتیجۀ رابطۀ عاشقانه‌ای است که علتش بر ما معلوم نیست. اما ناخودآگاه همچنین نیرویی است که ما را به انتخاب شهر یا خانه‌ای وامی‌دارد که در آن سکنی می‌گزینیم.